بررسی نقش عوامل اقتصادی و نهادی در رشد کلان شهرهای ایران

مطالعه رشد و سطح شهرنشینی در سطح کشور، منعکس کننده این واقعیت است که رشد جمعیت شهری در حال افزایش است. نکته اساسی در افزایش جمعیت شهرنشین، تمرکز این جمعیت در چند شهر بزرگ و توزیع نامناسب جمعیت شهرنشین است که طی سال های اخیر به صورت یک ویژگی بارز در جامعه شهری ایران آشکار شده است و موج دائم مهاجرت به سوی چند شهر بزرگ را در پی دارد. جا به جایی شتاب آلود جمعیت به سوی شهرهای بزرگ در سال-های اخیر باعث بروز مشکلاتی از قبیل گسترش نابرابری بین مناطق مختلف، افزایش هزینه اداره شهرهای بزرگ و غیره شده است. گستردگی این گونه حرکت های جمعیتی، درک علّت ها و پیامدهای مهاجرت را بیش از پیش ضروری ساخته است تا بدین وسیله خط ومشی های مناسبی برای کنترل و استفاده مطلوب از آن در جهت توسعه تنطیم شود. به بیان دیگر درک علل و عوامل تعیین کننده مهاجرت داخلی برای درک بهتر چگونگی و کیفیت فرایند توسعه و تنظیم سیاست های مناسب برای اثرگذاری مطلوب از نظر توسعه در این فرایند حائز اهمیت بسیار است. به همین جهت مطالعه پیش روبه بررسی فاکتورهای موثر بر گسترش کلان شهرها با تأکید بر عوامل اقتصادی و نهادی در طول سال های 86-1375 و با استفاده از روش اثرات ثابت (پنل دیتا)پرداخته است. از طرف دیگر با توجه به نقش کلان شهرها در رشد اقتصادی شناخت عوامل موثر بر رشد کلان شهرها از جمله موضوعاتی است که در این تحقیق به آن پرداخته شده است. بر اساس این پژوهش مشخص می شود که اشتغال و کسب درآمد یکی از انگیزه های مهاجرت به کلان شهرها محسوب می شود.این عوامل که با فاکتور شاخص توسعه صنعتی در نظر گرفته شده اند، نشان می دهند هر چه منطقه ای به لحاظ صنعتی توسعه یافته تر باشد، شدت مهاجرت به آن شهر بیشتر است. استفاده از امکانات و تسهیلات شهری از دیگر عوامل موثر بر مهاجرت افراد محسوب می شود. بدین ترتیب می توان نتیجه گرفت که ارائه و تأمین خدمات و تأسیسات مورد نیاز برای افراد یک منطقه از ضرورت های برنامه ریزی برای کنترل و یا هدایت مهاجرت آن منطقه محسوب می شود. تمرکز فرهنگی هم یکی از مواردی است که در این مطالعه به عنوان یکی از عوامل موثر بر رشد شهری شناخته شده است. از میان عوامل موثر بر رشداقتصادی کلان شهرها نقش عوامل نهادی پررنگ تر می باشد. همچنین بررسب رابطه بین دو متغیر رشد جمعیت ناشی از فرایند مهاجرت و رشد اقتصادی کلان شهرها حاکی از اثر منفی رشد جمعیت بر رشد اقتصادی است که این مطلب خود ضرورت شناخت کامل عوامل و انگیزه های بوجودآورنده فرایند مهاجرت و اعمال سیاست های مناسب برای از بین بردن علل اصلی و اساسی این پدیده آن هم در قالب یک برنامه درازمدت را نشان می-دهد.